Gelecek Kaygısı Nedir? | Belirtileri ve Başa Çıkmanın Yolları

Gelecekte sevdiğim işi yapabilecek miyim? Ya sevdiğim işi yaparken kendimi geçindirmekte zorlanırsam? Yaşadığım ülke ya daha kötüye giderse? Peki ya bize yaşanılacak bir dünya kalmamışsa? Eğer zihninden böyle kaygılı düşünceler geçiyorsa yalnız olmadığını bilmeni istiyoruz. Birçoğumuz belirsiz geleceğin gerçekliğini kabullenmekte zorluk çekiyoruz.   

Gelecek kaygısı nedir diye düşünüyorsan bu durum geleceğe dair belirsizlikler karşısında hissettiğimiz yoğun kaygı olarak tanımlanıyor. Eğer böyle hissediyorsan karar vermekte güçlük ve kafa karışıklığı yaşaman ve geleceğe dair karamsar bir bakış açısına sahip olman çok muhtemel.

Gelecek Kaygısı Nedir?

Diyelim ki bir köpek tarafından saldırıya uğradın. Aynı benzerlikte bir köpek gördüğünde hissettiğin duygu korku olabilir. Fakat evindeyken ve henüz bir tehdit yokken “Ya beni köpek ısırırsa” düşüncesine sahip olmana kaygı deniyor. Kaygı genellikle bizi hayatta tutan ve kendimizi tehlikelerden korumamıza yardımcı olan evrensel bir mekanizma. Fakat ortada tehdit yokken bunun sıklığının ve yoğunluğunun fazla olması kaygının işlevinin bozulması anlamına geliyor. Böylece zihnimiz bizi korumak için çarpık düşünceler yaratabiliyor. Bu düşünceler geleceğe yönelik olası tahminlerden veya en kötü senaryolardan oluşabiliyor. Örneğin; bir doğal afet, bir ayrılık, bir saldırı ya da sevdiğimiz birinin ölümü konusunda kaygılanabiliyoruz. Büyük resme baktığımızda da dünyada birçok felaket meydana geliyor; pandemi, afetler, ölümler… Bunlarla beraber kaygı seviyemiz yükselebiliyor ve geleceğe daha karamsar bakabiliyoruz.  

Diğer yandan “Gelecek kaygısı nedir?” sorusuna cevap olabilecek durumlardan biri de hızlı değişen dünyaya adapte olmakta zorlanmaktan ve yarış kültürü içinde kendi yerini bulamamaktan geçiyor. Eğer sen de gelecek kaygısı nedir diye sorduysan başarısızlık korkusunu sık sık deneyimliyor olabilirsin. Belirsizliğe olan toleransın azalmasıyla karar vermekte güçlük çekebilir, bu yüzden olası tehlikeler hakkında kendini aşırı düşünürken bulabilirsin. Her ne kadar birçoğumuz geleceğe dair bir korku yaşasak da gelecek kaygısı nedir sorusunun en belirleyici özellikleri bu durumun sürekli ve yoğun olarak yaşanması. Bu kaygı kendisini beklediğimiz bir iş, istediğimiz bir hayat tarzı veya belirli bir durum üzerinden gösterebiliyor. 

Gelecek kaygısını en çok hayatımızın belirsiz bir dönemine girdiğimizde hissediyoruz. Yaptığımız seçimlerin hayatımız üzerinde büyük bir etkisi olduğunu düşünmek bu kaygıyı artırabiliyor. Örneğin, ergenlikte ilgi duyduğumuz alanlara göre meslek seçimi yapmamız isteniyor. Bu durumda geleceğe dair zihnimizde belirli bir yaşam oluşmayabiliyor ya da hayal ettiğimiz hayat tarzları çok tatmin edici gelmeyebiliyor. Bu da kaygımızı artırabiliyor.

Ergenlikte Gelecek Kaygısı

Ergenlik, büyüme süreçlerimizin sancılı olduğu dönemlerden biri. Bununla beraber ergenlik döneminde gündelik hayatta birçok değişim oluyor. Çoğunlukla ergenlerden bu sürece ayak uydurması bekleniyor. Eğer bu süreçteysen seçimlerinin getirdiği sorumlulukların önemiyle yüzleşirken diğer yandan kimlik karmaşası yaşıyor olabilirsin. Kimliğini bulmak konusunda zorlanıyorken geleceğine dair planlar yapıyor olman çok daha kaygı verici olabilir. 

Tam da bu sıralarda okulda, ailemizde veya çevremizde sıklıkla yaptıklarımızın veya seçimlerimizin bir sonucu olduğu söylenmeye başlanıyor. Üstelik gideceğin okul, seçeceğin dersler hatta seçtiğin arkadaşlıkların gibi bazı kararların kalıcı etkilerinden söz ediliyor. Daha henüz yetişkinliğe atılmaya çalışan biri için bunların kafa karışıklığına neden olması, kaygıyı artırması ve geleceğe dair korkular yaratması çok olası. Gelecek kaygısı nedir sorusuna cevap bulmak ise bu korkuları azaltabiliyor.  

Yeni Mezunlarda Gelecek Kaygısı

Bir geleceğin olacağı hayaliyle üniversiteye girdin ve elinden gelen her şeyi yaptın. Şimdi ise kendini ne yapacağını bilemez halde bulabilirsin. Önündeki seçenekler ya çok kısıtlı ya da istediğin tatmini vermiyor olabilir. Öte yandan yeni mezunsan veya mezun olmaya yakınsan en çok duyduğun cümlenin “Peki şimdi ne yapacaksın?” olması muhtemel. Henüz bir planının olmaması veya ne yapacağına karar vermemiş olman ise çok normal. Mezun olmak ne kadar heyecanlı gibi gözükse de aynı zamanda büyük bir stres kaynağına dönüşebiliyor. Ayrıca uzun süreli eğitim hayatından sonraki bu değişim izolasyona da sebep olabiliyor. Artık her gün gittiğin bir okulun olmaması ya da okul arkadaşlarınla arana mesafeler girmesi sosyal hayatının eskisi kadar hareketli olmamasına yol açabiliyor. 

Ülkedeki işsizlik oranlarının artması ve iş hayatında henüz deneyim kazanamamış olmak yeni bir işe girmeyi zorlaştırabiliyor. Dolayısıyla geleceğe dair umutsuzluğa kapılıyor olabilirsin. Belki kendini çevrendeki akranlarınla karşılaştırıyor, başarısızlık hissini yoğun bir şekilde hissediyorsun. Ne kadar sadece çevremizde gördüğümüz kişilere bakarak durumu genelliyor olsak da yalnız olmadığını unutma. Şayet dikkat kesilirsen çoğu kişinin gelecek kaygısı yaşadığını görebilirsin. 

Hayatımızdaki bir süreci tamamladıktan sonra boşluğa düşmemiz son derece normal. Oysaki bu süreçler arasındaki geçişler her zaman o kadar hızlı olmayabiliyor. Üstelik gelecek kaygısına neden olabilecek birçok geçerli nedenimiz de bulunuyor. Bu noktada belirsizliğin getirdiklerine toleranslı olmak gerekebiliyor. Toleransımız arttıkça ve öz saygımıza yatırım yaptıkça bu korkularının üstesinden gelmemiz mümkün. 

Gelecek Kaygısının Nedenleri Nelerdir?

Gelecek kaygısı nedir sorusuna cevap bulduktan sonra nedenlerine de göz atmak iyi bir fikir olabiliyor. Belki gelecek kaygısını derinden hissettiğinden eminsin ama “Yapmam gerekenleri yaptım neden böyle hissediyorum?” diye düşünüyor olabilirsin. 

Bu kaygıyı oluşturan bazı nedenler ise şunlar:

- Geçmiş deneyimler: Yaşadığımız çağda hem ülkemizde hem dünyada birçok ekonomik ve toplumsal krize tanıklık ediyoruz. Afetler, pandemi, iklim krizi gibi geleceğimize etki edeceğini düşündüğümüz durumlar bizi kaygılandırıyor. Yine de bu durumların sadece yaşadığın döneme özgü olmadığını ve tarihin çoğu döneminde birçok krizin yaşanmış olduğunu hatırlamakta fayda var.  

- Çevresel baskı: Büyüdüğümüz aile atmosferi ve gelişim döneminde hızlıca verilen sorumluluklarla beraber yapabileceklerimizden çok daha fazlasını kendimizden bekleyebiliyoruz. Hatta belki bize verilen sorumlulukları olduğundan daha ciddiye alabiliyoruz. Kaygı hissettiğin durumlarda kendine “Çevrenin baskısıyla mı kendimden bunları bekliyorum?” diye sorabilirsin.

- Başkalarıyla karşılaştırma: Özellikle ergenlikte ve yeni mezun olduğumuz dönemde kendimizi çevremizdekilerle karşılaştırmaya daha meyilli oluyoruz. Bu yüzden kendimizden çok daha fazlasını bekliyor, bir yarış haline giriyoruz. Böylece yetersizlik hissini yoğun hissediyor, bir şeylere geç kaldığımızı düşünüyoruz. Böyle zamanlarda başkaları yerine kendini hayatının merkezine getirmeye ve kendi koşullarında en iyisini yaptığını hatırlamaya ne dersin?

Gelecek Kaygısının Belirtileri

Duygusal Belirtileri

Gelecek kaygısı nedir sorusunu cevaplasak bile kaygı nedir sorusunun cevaplarını da vererek bu durumu daha iyi anlayabiliyoruz. Çünkü gelecek kaygısının da özünde tehditlerden kendimizi korumaya çalışmak ve hayatta kalmak var. Bu yüzden eğer yaşamının diğer alanlarında da kaygılıysan bu iki durumun duygusal belirtileri kesişiyor. Eğer

• Kendini sürekli gergin ve huzursuz hissediyorsan,
• Sık sık kendinden emin olamama hissine sahipsen,
• Yeteneklerini ve başarılarını küçük görüyorsan,
• Hayatı kontrol edememe hissini yaşıyorşan,
• Düşük öz saygı ve öz yeterliliğe sahip olduğunu düşünüyorsan ve
• Diğerlerinin senden iyi olduğuna inanıyorsan 

gelecek kaygısı deneyimliyor olabilirsin ve yalnız değilsin.

Davranışsal Belirtileri

Gelecek kaygısı nedir sorusuna en somut cevabı belirtileri sayesinde verebiliyoruz. Duygusal belirtilerin yanı sıra davranışlarda da görülebilen bu kaygı kendine dair farkındalık yaratmanı sağlayabiliyor. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanıyor:

• Varoluşşsal kaygılar taşıyor olmak: Zihninden sıkça “Ben hangi konularda daha iyiyim?”, “Bütün yaşamımı nasıl geçirmek istiyorum?”, “Ya seçtiğim alanlarda başarılı olamazsam?” gibi cümleler geçebilir. 
• Karamsar bir bakış açısına sahip olmak: Geleceğe dair olumsuz hisler ve düşünceler hissediyor olabilirsin. Geleceğin senin yararına değişmesinden çok başına gelebilecek aksiliklere odaklanmak önemli bir belirti olarak geçiyor. 
• Olayın ciddiyetini çarpıtmak: Geleceği çok ciddiye alabilir, bu yüzden de bunun verdiği kaygı hissinden kurtulmak adına bazen ciddiyetini azaltmaya çalışıyor olabilirsin. 
• Aşırı düşünme hali: Zihninden geçen düşünceleri kontrol etmekte zorlanıyor olabilirsin. 
• Sık sık karar değiştiriyor olmak: Belirsizlikten kaçınmaya meyilli olduğun için kararsızlık yaşama ihtimalin çok yüksek. Hızlı değişen dünyanın ihtiyaçları ve kendi ihtiyaçlarının da değişmesiyle seçimlerinden emin olamadığını hissedebilirsin. 
• Dikkatini toparlamakta zorlanmak: Bir yere dikkatimizi verebilmek için dikkat dağıtıcı elementlerin azalması gerekiyor. Kötü durum senaryoları ve diğer seçenekler üzerinde düşünmek dikkatini oldukça bölebilir, ilgini çeken konular içine girmekte dahi zorlanabilirsin.

Şu anda yaşadığımız ülkede çoğu kişi geleceğine dair birçok soru işareti barındırıyor. Fakat bunlarla baş edebilmen mümkün!

Gelecek Kaygısı ile Başa Çıkmanın Yolları

Şimdiye kadar “Gelecek kaygısı nedir?” sorusu ile gelecek kaygısının belirtileri ve nedenleri konusunda bilgi edindin. Şimdi ise bunlarla nasıl başa çıkabileceğine dair farkındalıklar kazanmaya ne dersin? Hepimizin zorluklarla başa çıkma yolları farklılık gösteriyor. Senin için bazı önerilerde bulunduk. Umarız aralarından ihtiyacın olanları alırsın. 

• Gerçekçi ve küçük boyutlu hedefler belirle: Gelecekteki sana çok odaklanıp şimdiki zamanı kaçırıyor olabilirsin. İstediğin hayat için şimdiden ne yapman gerekiyor? Hayal ettiğin hayata yaklaşmak için bugün neler yapabileceğini düşün ve buna uygun hedefler belirle.   
• Önceden üstesinden geldiğin zorlukları hatırla: “Elimden geleni yapsam da işler benim istediğim gibi gitmeyecek.” diye düşünüyor olabilirsin. Bu noktada geçmiş deneyimlerini kendine hatırlat. İşler ne kadar kötüye giderse gitsin düzeldiği anlar muhakkak olmuştur. 
• Alternatif planlar oluştur: İşlerin istediğin gibi gitmemesine karşın yapabileceklerini belirle. Bunların çeşitli olmasına dikkat et. Alternatif planların olması kaygını azaltacağı gibi ummadığın kapılar da açabiliyor. İstediğin hayatı birçok yerde bulman mümkün. 
• Düşüncelerini yazdığın bir günlük tut: Düşüncelerin arasında kaybolmuş hissetmen çok doğal. Geleceğe dair hayal ettiğin, korktuğun, kaygılandığın durumları yazıp önüne koyduğunda neleri kontrol edebileceğine odaklanman mümkün. Aynı zamanda düşüncelerini özgürce yazman rahatlamanı da sağlayabiliyor.
• Nefes egzersizleriyle anda kal: Hep geleceği düşlersek şimdinin bir anlamı olabilir mi? Yine de anda kalmak söylendiği kadar kolay değil. Fakat nefes egzersizleri bunun kolay yöntemlerinden biri. Hiç denemediysen belki bir şans verebilirsin.
• Destek istemekten çekinme: Özellikle akranlarınla kaygılarını paylaşabilir ve yalnız olmadığını hissedebilirsin. Zannettiğinden daha fazla kişi bu konuda seninle aynı hisleri paylaşıyor!. Aynı hisleri paylaşmayanlar dahi istediğin desteği verebiliyor. 
• Yeniliklere açık olmak: Bazen hayal ettiğimiz şeyin peşinden öyle koşuyoruz ki hayatımızda yeniliklere yer açmıyoruz. Yeniliklerle isteklerin ve hayallerin değişebiliyor, hatta belki seni daha ileriye taşıyabiliyor. Bunun için farklı ihtimallere şans ver. 
• Güven duygusu geliştirmek: Kendimize ve geleceğin getireceklerine güvenmek çok zor değil mi? Bu yüzden inanmasan dahi kendine sıkça “Kendime güveniyorum, değişimlerle baş edebilirim. Benim için iyi olan şeyler mutlaka olacak.” diyebilirsin. 
• Hobilerin ve ilgi alanların için kendine zaman ayır: İlgi alanlarına eğilmek sadece o alanda değil, hayatındaki diğer alanlara da katkı sağlayabiliyor. Böylece aslında sevdiğin şeylere alan açmak genel olarak kaygı seviyeni azaltabiliyor.

Ne kadar çoğumuz zaman zaman geleceğe dair korkular barındırsak da gelecek kaygısı nedir sorusunun cevabının bunu yoğun ve sık bir şekilde deneyimlemek olduğunu söylemiştik. Bu kaygıyı sıklıkla hissetmenin nedenleri  öz saygı düşüklüğü ve karamsar bir bakış açısına sahip olmaktan kaynaklanabiliyor. Relate uygulamasında bulunan “Kendi Değerini Keşfetmek” ve “Olumlu Bakış Açısına Sahip Olmak” yolculuklarına göz atmaya ne dersin? 

Fakat yoğun olarak bu kaygıyı taşıyorsan, bu kaygının gündelik hayatının işleyişini bozduğunu ve yapmak istediklerini yapmakta zorlandığını düşünüyorsan profesyonel bir yardım almayı düşünebilirsin.