Patolojik yalan söyleme ya da yalan söyleme hastalığı gibi isimlerle de adlandırılan mitomani hastalığı gerçeği aşırı seviyede abartmak veya direkt olmayan bir gerçeklik yaratmak anlamına geliyor. Yalan söyleyen insanları hayatımızın her alanında sık sık gördüğümüz için patolojik seviyede yalan söyleyen insanları bu duruma sahip olmayan insanlardan ayırmak kolay olmuyor. Bu yazımızda yalan söyleme hastalığının ne olduğundan, belirtilerinden, sebeplerinden, tedavi yöntemlerinden ve mitomani kişilerle nasıl iletişim kurulabileceğinden bahsediyoruz.
Mitomani Nedir?
“Yalan söylemiyorum diyen yalan söylüyordur.” sözünü duymuş muydun? Herkes hayatında en az bir kere yalan söylemiştir desek büyük ihtimalle yanılmayız. Fakat bazıları o kadar sık yalan söylerler ki bu davranış kişiliklerinin bir parçası haline gelmiştir.
Mitomani, bir insanın hiçbir amacı olmaksızın, uzun süre boyunca sürekli yalan söylemesi hastalığı yani yalan söyleme hastalığı olarak tanımlanıyor. Genelde yalanlar dikkat çekmek veya bir şey elde etmek için amaçlarla söyleniyor. Fakat yalan söyleme hastalığına sahip kişiler, kendi yalanlarının içinde öyle kayboluyorlar ki hiçbir amaçları olmasa da yalan söylemeye devam ediyorlar. Yalan söyleme davranışları somut bir amaca bağlanamıyor ve arkasında bir motivasyon olmaksızın sadece yalan söyleme durumu yaygınlaşıyor.
Öte yandan yalan söyleme hastalığı olan kişilerin de daha iyi görünmek, gerçeklerden uzaklaşmak, birilerini manipüle etmek gibi amaçlarla yalan söyledikleri de görülebiliyor. Bu kişilerde düşük öz saygı veya düşük dürtü kontrolü görülüyor. Bunun yanında yalan söyleme hastalığına sahip kişiler kaygı bozukluğu veya depresyon gibi farklı mental sağlık problemlerinden de muzdarip olabiliyorlar.
Yalan söyleme hastalığında kişiler, doğru olmayan hikayeler uyduruyorlar ve genelde bu yalanlarından açıkça bir kazançları olmuyor. Kazançları olmadığı gibi etraflarındaki insanlara zarar verebiliyorlar. Söyledikleri yalanların sonuçları kendilerini veya yakındaki kişileri zor duruma sokabiliyor. Yalan söyleme davranışlarını durdurmak isteseler de yalan söyleme dürtülerini durduramıyorlar ve kontrol edemiyorlar. Üstelik yapılan araştırmalar bu kişilerin sonucunu düşünmeden yalan söylediklerini gösteriyor.
Yalan söyleme hastalığı; aşırı seviyede yalan söyleme davranışı, açıkça bir amaç veya motivasyon olmaksızın yalan söyleme, bu davranışın uzun süre devam etmesi ve yalan söylemenin başka psikolojik sorunlarla açıklanamıyor olması gibi belirtilerle kendisini gösteriyor. Yalan söyleme hastalığına sahip kişiler için yalan söylemek kronik bir durum haline geliyor. Anlık bir durum veya kısa süren bir süreç olmuyor. Yapılan araştırmalar ise diğer insanlar günde 1, mitomanik kişilerin ise günde ortalama 7 yalan söylediklerini gösteriyor.
Kısaca, yalan söyleme hastalığına sahip kişiler, sürekli dürtüsel olarak yalan söylüyorlar. Genellikle bir kazançları veya sebepleri olmuyor, kendilerini mağdur veya kahraman gibi gösteriyorlar. Bunun yanında yakalanmaktan, yalanlarının ortaya çıkmasından endişe duymuyorlar veya ortaya çıkması durumunda bundan dolayı utanç veya suçluluk duymuyorlar. Örneğin, sahip olmadıkları hayati bir hastalıkları olduğunu söyleyebiliyorlar. Bir konuda olmayan başarılarını anlatabiliyorlar veya ünlü birilerini tanıyormuş gibi davranarak etraflarındakileri etkilemeye çalışabiliyorlar.
Belirtileri
Değiştirilen hikayeler, dramatik ayrıntılar ekleyerek anlatmak, olduğundan çok daha fazla abartmalar eklemek, hızlıca savunmaya geçmek gibi davranışlar yalan söyleme hastalığı belirtilerinden bazıları. Fakat bunları yapan veya sık sık yalan söyleyen her insan için yalan söyleme hastalığı olduğunu söyleyemiyoruz. Bunun için belirli belirtilerin olması gerekiyor ve bir uzmanın görüşünü almak gerekiyor. Peki herkes yalan söylerken birinin yalan söyleme hastalığına sahip olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? Yalan söyleme hastalığının çeşitli belirtileri bulunuyor.
- Yüksek anksiyete: Yalan söyleme hastalığına sahip kişilerin kendi gerçeklik algıları sarsılabiliyor. Bu sebeple yüksek seviyede anksiyete yaşıyorlar ve bu anksiyete ile yalan söylemeye başvuruyorlar.
- Düşük öz saygı: Bu kişiler kendilerine ait olan algılarını kabul edemedikleri için zihinlerinde gerçeklikle uyuşmayan bir kendilik profili çiziyorlar.
- Stres: Sürekli yalan söyleyen kişiler, yalanlarının ortaya çıkmaması için devamlı stres yaşıyorlar. Bu sebeple çok yoğun bir korku içerisinde oluyorlar.
- Yalanlara inanmak: Yalan söyleme hastalığına sahip kişiler, yalanlarını öyle içselleştiriyorlar ki yalan söylerken çok doğal ve içten davranabiliyorlar.
Bunların yanında sık sık gösterdikleri bazı davranışlar bulunuyor:
- Oldukça çeşitli konularda yalan söyleyebiliyorlar. Sadece belirli bir alanda, konuda, durumda veya belirli kişilere karşı olmuyor.
- Çok küçük bir olayla ilgili bile farklı ayrıntılar ortaya çıkarıp yalan söyleyebiliyorlar.
- Yalanları yakalansa bile yalan söylemekten vazgeçmiyorlar.
- Yalanları yüzlerine vurulduğunda telaşlanıyorlar.
- Fantastik, detaylı, dramatik ayrıntıları olan hikayeler anlatabiliyorlar.
- Anlattıkları hikayelerde çeşitli değişiklikler olabiliyor ve hikayeler birbirleriyle tutarlı olmuyor.
- Karşılarındaki kişiyle ilgili hikayelere daha çok ağırlık verip kendileriyle ilgili kısımları es geçebiliyorlar.
- Kendilerini bir kahraman veya mağdur olarak gösterirler.
Sebebi Nedir?
Aşırı seviyede yalan söylemek hem kendilerine hem de etrafındakilerine zarar veriyorken neden bu kişiler bu kadar yalan söylüyorlar? İnsanlar neden yalan söyleme hastalığına sahip oluyor? Birçok psikolojik rahatsızlık gibi mitomaninin sebepleri net olarak belirlenemese de bu durumu tetikleyen çeşitli faktörlerin varlığı biliniyor.
Kişilerin geçmişteki başarısızlıklar, sağlıksız ilişkiler veya derin izler bırakmış olumsuz duygular gibi kişisel deneyimleri yalan söyleme hastalığının oluşmasına sebep olabiliyor. Ayrıca yalan söyleme hastalığı narsistik kişilik bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu, borderline kişilik bozukluğu gibi bazı kişilik bozukluklarıyla yakın bir bağa sahip.
Düşük öz saygıya sahip kişilerde yalan söyleme hastalığı daha sık görülüyor. Bu kişiler düşük öz saygıları sebebiyle dikkat çekmek istiyor, popülerlik arıyor veya sevilmek istiyorlar. Bu sebeple sürekli yalan söyleme davranışına başvuruyorlar. Bunun yanında söyledikleri yalan ve oluşturdukları yanlış hikaye onların gerçeklikten uzaklaşmalarını sağlıyor ve rahatsız oldukları durumla aralarına mesafe koyduklarını düşünebiliyorlar.
Yalan söyleme hastalığının, geçmişteki olumsuz deneyimler dışında biyolojik sebepleri de bulunuyor. Yapılan araştırmalara göre yalan söyleme hastalığına sahip kişilerin beyinlerindeki beyaz madde miktarında bir artış görülüyor.
Yalan söyleme hastalığı ile sıkı bir ilişki içinde bulunan ruh sağlığı problemlerindeki mitomani semptomları ise şu şekilde ortaya çıkıyor:
- Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip kişiler, kaynaklarını zenginleştirmek veya kendi ünlerini artırmak için patolojik olarak yalan söyleyebiliyorlar.
- Borderline kişilik bozukluğuna sahip kişiler ise reddedilmekten veya terk edilmekten kaçınmak için patolojik olarak yalan söyleyebiliyorlar.
- Narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler ise bir şeyden kurtulup başkasının üstüne atmak için, bir dertten kurtulmak için veya başkalarının kendileriyle ilgili düşüncelerini etkilemek için patolojik şekilde yalan söylemeye başvurabiliyorlar.
Ayrıca mitomaninin sebebi çocukluk dönemi travmalarına da dayanabiliyor. Çünkü mitoman kişiler, karşılanmamış ihtiyaçlarının karşılanması için yalana başvurabiliyorlar. Bu durum da çocukluk dönemlerine dayanıyor. Duygusal olarak ihmal edilmiş, ağır şekilde eleştirilmiş, istismar edilmiş veya “yeterince iyi” olmadıkları sürekli vurgulanmış çocuklarda görülebiliyor.
Mitomani İlerlerse Ne olur?
Yalan söyleme hastalığına sahip kişiler bir baş etme mekanizması olarak sürekli yalan söyleyebiliyorlar ve yalan söylemek artık fark etmeyecekleri kadar yaygın bir alışkanlıkları olabiliyor. Bu sebeple yalan söyleme hastalığı ileri seviyeye geldiğinde hem mitomaniye sahip kişileri hem de etrafındakileri olumsuz etkileyen bir hastalık oluyor. Aile üyeleriyle, yakın arkadaşlarıyla, romantik partnerleriyle ilişkileri zedeleniyor ve güven konusu bütün ilişkilerinde problem haline geliyor. Hatta bu kişiler sahip oldukları işte uzun süre kalamıyorlar ve sahip oldukları sosyal ortamlarda uzun süre duramıyorlar. Mitomani ileri seviyeye geldiğinde kişiler kendi hayatlarını riske sokabiliyorlar. Söyledikleri yalanlar sebebiyle hayatlarında çeşitli zorluklar meydana geliyor ve zor durumlarda kalabiliyorlar. Hatta yalanlarının sonucu olarak tehlikeli durumlar oluşabiliyor ve kendilerini ve etrafındakileri tehlikeye sokabiliyorlar.
Mitoman Biri ile Nasıl İletişim Kurulur?
Sürekli yalan söyleyen biriyle iletişim halinde kalmak ve ilişki kurmak oldukça zor. Yalan söyleme hastalığı olan biri yakınımızda olduğunda her yeni bir yalan ile tekrar ihanete uğramış, kandırılmış hissedebiliyoruz. Bu sebeple öncelikle yalan söyleme hastalığı olan biriyle iletişim kurmanın zor olduğunu kabul ederek başlamak gerekiyor. Peki böyle bir yakınımızla nasıl iletişim kurabiliriz?
- Yalan söylediğini inkar ettiğinde bunu kabul edin. Onu yalanıyla yüzleştirdiğinizde duruma yine yalanla cevap vereceği için konuşma ilerlemeyebilir.
- Bu yalan size söylenmiş olsa bile aslında bu davranış sizinle ilgili değil. Yalan söyleme hastalığı olan kişi aslında kendisine ait, arkada yatan kaygı, üzüntü gibi duygulardan dolayı yalan söylüyor.
- Her ne kadar yalan söyleyen birine destek vermek çok zor olsa da olabildiğince onu anlamaya ve ona destek olmaya çalışın.
- Dürüst olun. Yalan söylediğini fark ettiğinizde bu yalan sebebiyle hissettiklerinizi ve bunun karşısında nasıl davranacağınızı açıkça söyleyin.
- Sabırlı olmaya çalışın.
- Sınırlar koyun. Onu anlamaya ve ona destek olmaya çalışsanız bile size veya kendisine zarar vermeye başladığında aldatmasına ya da kandırmasına izin vermeyin.
- Size zarar geldiğini düşünüyorsanız veya güvende hissetmiyorsanız iletişiminizi sonlandırın.
Yalan Söyleme Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Yalan söyleme hastalığının tedavisi ise elbette mümkün. Bu hastalığa sahip kişilerle yapılan psikoterapi çalışmalarında yalan söylemelerinin altında yatan itici güç anlaşılmaya çalışılıyor. Bu kişiler etraflarına daha iyi görünmek veya çatışmalardan kaçınmak için yalan söyleyebiliyorlar. Tedavi süreci sayesinde kişiler bu durumlarla nasıl daha iyi başa çıkabileceklerini öğreniyorlar. Örneğin, çatışmalardan kaçınma konusundaki kaygıları daha iyi anlaşılıyor, çatışmalarla başa çıkabilecekleri farklı yollar keşfediyorlar ve sonuç olarak onları yalan söylemeye yönlendiren davranışlarını değiştirebiliyorlar. Tedavi sürecinde bu kişilerin yalan söylemeye devam etmesi ve problemi de çarpıtarak yansıtması sonucunda tedavi zorlaşabiliyor. Bu sebeple terapi sürecinde iletişim becerilerini geliştirmek de önemli bir yer tutuyor. Duygularını ifade etmeleri için alternatif yollar bulmalarına yardımcı olunuyor.
Tedavi yöntemlerinden biri olan bilişsel davranışçı terapide yalan söyleme hastalığına sahip kişilerin düşük öz saygılarını yükseltecek müdahaleler yapılıyor.
