Sporla aran nasıl? Sporu sadece kilo vermek, şekillenmek veya formunu korumak için mi yapıyorsun? Elbette ki bunlar spor yapmanın temel faydaları arasında yer alıyor. Fakat sporun bizim için çok daha derin ve kapsamlı başka etkileri de bulunuyor. Fiziksel egzersiz, beden sağlığımızı iyileştirmenin yanı sıra, zihinsel ve duygusal sağlığımızı da olumlu yönde etkiliyor. Spor yapmak; kardiyovasküler ve metabolik sağlığımızı geliştirip kemiklerimizi güçlendirirken, aynı zamanda yaşam kalitemizi artırıyor. Ayrıca, hipertansiyon, kanser ve tip 2 diyabet riskini azalttığı biliniyor.
Sporun mucizeleri bunlarla da sınırlı değil. Günümüzün hızlı ve stresli yaşam temposunda zihinsel sağlığımızı korumak her zamankinden daha önemli hâle geldi. Spor yapmak zihnimizi dinlendirip stresten arınmamıza yardımcı oluyor, ruh hâlimizi iyileştiriyor ve enerji seviyemizi yükseltiyor. Belki de sporun bu olumlu etkilerini kendin de deneyimlemişsindir. Peki, bu etkilerin ardındaki mekanizmaları ve nasıl daha fazla fayda sağlayabileceğimizi biliyor musun? Haydi gel, bugün sporun zihinsel sağlığımız üzerindeki inanılmaz faydalarını daha yakından tanıyalım.
Sporun Ruh Hâlimiz Üzerindeki Etkileri
İlk olarak sporun ruh hâlimize faydalarına göz atalım. Spor yapmak ruh hâlimizi hem kısa süreli hem de uzun süreli olarak olumlu etkiliyor. Spor yaparken olumsuz düşünce ve duygularımızdan uzaklaşıyor ve odağımızı içinde bulunduğumuz ana getiriyoruz. Bu sayede spor bir nevi meditatif bir etkiye sahip olarak zihnimizi boşaltmamıza yardımcı oluyor. Yapılan bir araştırmaya göre gün içinde yapılan fiziksel egzersiz sonrasında gün boyunca daha olumlu bir ruh hâlinde oluyor ve kendimizi daha enerjik hissediyoruz. Egzersiz sonrası yaşadığımız bu pozitif duygular sosyal ilişkilerimize de olumlu yansıyor. Yani, “Spor yapmak için enerjik olmam lazım.” düşüncesinin aksine, spor yaptıkça enerjimizin arttığını gözlemliyoruz.
Bunun yanı sıra, düzenli olarak spor yaptığımızda ruh hâlimizin bütününde bir iyileşme de görüyoruz. Stres seviyemizin azaldığını ve anksiyete ile daha iyi başa çıkabildiğimizi fark ediyoruz. Aynı şekilde, düzenli yapılan fiziksel egzersiz öz güvenimizi ve öz saygımızı artırıyor. Örneğin, bedenimizde olumlu gelişmelere tanık oluyoruz. Güçlenebiliyor, istediğimiz kiloya erişebiliyor ve kendimizi daha hafif ve canlı hissedebiliyoruz. Hâl böyle olunca öz güvenimizde günden güne bir artış gözlemleyebiliyoruz. Aynı şekilde, bu fiziksel değişimler kendimize olan inancımızı pekiştiriyor ve hedeflerimize ulaşabileceğimizi gösteriyor. Düzenli olarak bir aktiviteye devam edebilmek ve sporu bir alışkanlık hâline getirebilmek bizde bir başarı hissi uyandırıyor. Bu disiplin ve kararlılık, hayatımızın diğer alanlarında da başarıya ulaşmamız için bizi motive ediyor. Bu başarı hissi de elbette öz saygıyı beraberinde getiriyor.
Spor Yapmanın Anksiyete ve Stres Üzerindeki Etkileri
Spor yapmanın stresin olumsuz etkilerini hafifletmek için oldukça etkili ve doğal bir yöntem olduğunu biliyor muydun? Yapılan araştırmalara göre fiziksel egzersiz yapmak beynimizde yeni nöronların oluşumunu destekliyor ve nörogenez dediğimiz bu süreç stres anlarında daha sakin kalabilmemize yardımcı olarak anksiyete semptomlarını hafifletiyor. Bu yeni nöronların oluşumu, beynimizin stresle başa çıkma kapasitesini artırarak zihinsel dayanıklılığımızı güçlendiriyor. Öte yandan, spor yapmanın hormonal olarak da stres seviyemizi azaltıcı etkileri bulunuyor. Spor yaptığımızda stres hormonu olarak bilinen kortizol hormonu seviyemiz düşerken mutluluk hormonu olarak bilinen endorfin salınımımız artıyor. Doğal ağrı kesici olarak da bilinen endorfinler, ruh hâlimizi iyileştirerek kendimizi daha mutlu ve huzurlu hissetmemizi sağlıyor. Bunun sonucunda, stres seviyemiz azalıyor ve iyilik halimiz artıyor. Çalışmalara göre, her gün 20-30 dakika arasında fiziksel egzersiz yapan kişiler kendilerini daha sakin ve huzurlu hissediyor. Bu sakinleştirici etkinin spordan saatler sonra da devam ettiği görülüyor. Burada dikkat etmemiz gereken nokta fiziksel egzersiz esnasında odağımızı anda, yani egzersizde tutmak oluyor. Aklımız başka yerlere gitmeden, dikkatimizi egzersize vererek spor yaptığımızda sporun olumlu etkilerinden daha çok faydalanabiliyoruz. Bu şekilde yapılan egzersiz, aynı zamanda mindfulness (bilinçli farkındalık) pratiği hâline geliyor ve zihnimizi gereksiz düşüncelerden arındırmamıza yardımcı oluyor. Bunun için, spor yaparken o an bedenimizde olup bitenlere ya da nefesimize odaklanmak faydalı oluyor. Örneğin, koşuya çıkmışsak dikkatimizi ayaklarımızın yere değme hissine veya yüzümüze çarpan rüzgara verebiliyoruz. Bunun yanı sıra, fiziksel sağlık problemleri yaşamak bizim için büyük bir stres kaynağı olabiliyor. Spor yapmak ise fiziksel sağlığımızı da güçlendirdiği için bu alandaki olası stres faktörlerini de azaltmış oluyor. Daha sağlıklı bir beden, günlük yaşamımızda karşılaştığımız fiziksel zorlukları azaltarak stres seviyemizi düşürmeye katkıda bulunuyor.
Sporun Depresyon Üzerindeki Olumlu Etkileri
Fiziksel egzersiz, anksiyeteyle olduğu gibi depresyonla da baş etmemize yardımcı oluyor. Yapılan araştırmalara göre, düzenli spor yapmak hafif ve orta derecede seyreden depresyon üzerinde antidepresan ilaçlar kadar etkili olabiliyor. Hatta bazı durumlarda, spor yapmak ilaç tedavisine ek olarak uzmanlar tarafından öneriliyor ve tedavinin etkinliğini artırıyor. Peki, spor depresyon ile baş ederken nasıl bu kadar etkili bir yöntem olabiliyor? Spor yaptığımızda beynimizde iyi oluşumuzu sağlayan nöral yolların oluşumu ve nöral büyüme desteklenirken iltihaplanma azalıyor. Bu nörolojik değişimler, beynin stres ve duygudurum düzenleme mekanizmalarını güçlendiriyor. Öte yandan, endorfin salınımı da mutluluk seviyemizi artırarak depresyonun getirdiği olumsuz duyguların etkisini azaltıyor. Bunun yanında, grupla yapılan sporun depresyon üzerindeki iyileştirici etkisi de dikkat çekiyor. Özellikle depresyonla baş ederken kendimizi sosyal olarak izole etmeye meyilli olabildiğimiz için grup hâlinde yapılan fiziksel egzersizler bu riskin önüne geçmemize yardımcı oluyor. Grup sporları, sosyal etkileşimi artırarak yalnızlık duygusunu azaltıyor ve bizlere destekleyici bir ortam sunuyor. Tüm bunlar depresyonla baş etmemizi kolaylaştırdığı gibi depresyon yaşama riskimizi de azaltıyor. Bu alanda yapılan genetik bir çalışmaya göre, fiziksel olarak aktif olmakla bağdaştırılan genlere sahip olduğumuzda depresyon riskimiz azalıyor. Başka bir çalışmaya göre ise günde bir saatlik orta seviye (örneğin, yürüyüş) veya 15 dakikalık yoğun (örneğin, koşu) fiziksel egzersiz yapmak, depresyon riskini %25 azaltıyor.
Spor Yapmanın Uyku Kalitesine Katkıları
Uyku, hayatımızda ve iyilik halimizin devamlılığında çok önemli bir rol oynuyor. Uykudayken bedenimiz dinleniyor, zihnimiz kendini toparlıyor ve yenileniyor. Düzenli ve kaliteli uyku, gün içinde odaklanmamızı ve öğrenmemizi kolaylaştırıyor. Yeterli uyku aldığımızda kendimizi daha zinde ve enerjik hissediyoruz. Öte yandan, uyku sindirim ve kalp sistemlerimizi düzenleyerek yaşam kalitemizi de artırıyor. Maalesef her zaman kaliteli bir uyku çekmek mümkün olmuyor. Bazen uykuya dalmakta, bazen uykuda kalmakta, bazen ise uykudan uyanmakta güçlük çekiyoruz. Hatta kimimiz insomnia, uyku apnesi veya huzursuz bacak sendromuyla boğuştuğumuz için uykudan pek verim alamıyoruz. Peki, spor yapmanın uyku kalitesini artırmak için harika bir yöntem olduğunu biliyor muydun?
İlk olarak, spor yapmak stres seviyemizi düşürdüğü için daha kolay bir şekilde uykuya dalabiliyor ve uykuda kalabiliyoruz. Bir sürü düşünce ile boğuşmaktansa rahatça kendimizi uykunun kollarına bırakabiliyoruz. Aynı zamanda, fiziksel aktivite sayesinde vücudumuz gün içinde enerji harcayarak doğal bir yorgunluk hissi oluşturuyor. Bu da uykuya dalmamızı kolaylaştırıyor. Öte yandan, fiziksel egzersiz melatonin üretimini artırarak daha sağlıklı bir uyku çekmemize yardımcı oluyor. Melatonin hormonunun artışı, vücudumuzun biyolojik saatini düzenleyerek uyku ve uyanıklık döngülerimizi dengeliyor. Bunun yanı sıra, spor yapmak uykuya dalmak için ihtiyacımız olan vücut ısısının düzenlenmesini de destekliyor. Yani, spor yapmanın uyku kalitesine hem psikolojik hem de biyolojik olarak katkıları bulunuyor. Yapılan araştırmalara göre, günlük 30 dakikadan haftada üç gün spor yapan kişilerin uykusuzluk sıkıntılarının azaldığı görülüyor. Bu da ertesi gün daha dinç uyanmamızı ve günlük aktivitelerimizi daha verimli bir şekilde yapmamızı sağlıyor.
Spor yapma alışkanlığı kazanırken #RelateYanında!
Spor yapmanın fiziksel sağlık bir yana, zihinsel sağlık üzerindeki sayısız faydalarından bahsettik. Fiziksel egzersizin öz güvenimizi ve öz saygımızı desteklediğini, uyku kalitemizi artırdığını ve depresyon ve anksiyete gibi mental sağlık problemleri ile baş etmemizi kolaylaştırdığını birlikte inceledik. Ancak sağlıklı beslenme, erken kalkma veya kişisel hijyenimize dikkat etme gibi diğer sağlıklı alışkanlıklarda olduğu gibi spor alışkanlığı edinmekte de zaman zaman zorlanabiliyoruz. Kimi zaman nereden başlayacağımızı bilemiyor, kimi zaman ise başlangıçtaki motivasyonumuzu korumakta zorlanabiliyoruz. İşte tam da bu noktada Relate yardımına koşuyor! Tek başıma spora başlamakta veya devam etmekte zorlanıyorum ancak bu sağlıkklı alışkanlığı edinmek istiyorum diyorsan #RelateYanında! Hemen uygulamaya girip 30 günlük “Sağlıklı Alışkanlık Edinmek” yolculuğuna başlayabilir ve bu yolda sana eşlik edecek ipuçları bulabilirsin.
