Oversharing Nedir? Nasıl Engellenir?

Hiç kendini yeni tanıştığın birine en yakın arkadaşınla yaşadığın problemleri anlatırken buldun mu? Ya da kendini romantik partnerinle geçirdiğin tutku dolu gecenin detaylarını iş arkadaşlarına anlatırken bulduğun oldu mu? Peki, sağlığınla ilgili endişelerini sosyal medya hesaplarında duyurur musun?

İçinde bulunduğumuz durumda uygunsuz kaçabilecek kadar özel bilgilerin başkalarıyla paylaşımına oversharing, yani aşırı paylaşım diyoruz. Bu paylaşımlar yüz yüze olabildiği gibi sosyal medya platformları üzerinden de yapılabiliyor. Peki, oversharing kötü bir şey midir? Aşırı paylaşım yapmanın bizim ve karşımızdakilerin üzerinde nasıl bir etkisi olabilir?

Fazla paylaşmak kötü mü?

Beklenmedik bir şekilde yapılan uygunsuz ve aşırı paylaşımlar, bazen garip ve rahatsız edici olabiliyor. Bilmek istemeyeceğimiz şeyleri dinlemek veya görmek durumunda bırakıldığımızda, sınırlarımızın ihlal edildiğini hissedebiliyoruz. Instagram’da aşırı fazla hikaye paylaşımı gibi oversharing durumlarını görmezden gelebilsek de yüz yüze konuşmalarda yapılan aşırı paylaşımlar karşısında ne tepki vereceğimizi bilemeyebiliyoruz. Böyle bir durumda kendimizi huzursuz ve gergin hissedebiliyoruz. Öte yandan, karşımızdaki kişiye yanlış bir şey söyleyip onu kırmak da istemiyoruz. Ancak karşımızdaki kişi bunu düzenli olarak yapıyorsa onunla iletişim kurma konusunda kendimizi rahat hissetmeyebiliyor ve sonuç olarak mümkün olduğunca az etkileşimde bulunmaya çalışabiliyoruz. Aynı ortamda denk gelmekten kaçınabiliyor veya sosyal medyada onu takipten çıkarabiliyoruz. Peki, oversharing yapan kişi biz olduğumuzda neler oluyor?

Genellikle oversharing yaptığımızın farkında olmuyoruz. Kimi zaman karşımızdakinin verdiği bir tepkiyle kimi zamansa sonradan üzerine düşününce aşırı paylaşım yaptığımızı fark ediyoruz. Karşımızdaki kişinin verdiği bir tepki sonucu konuşmayı garip bir noktaya getirdiğimizi fark ettiğimizde rahatsız hissedebiliyor ve utanabiliyoruz. Anlattıklarımızdan ötürü pişman olabiliyor ya da karşımızdaki kişiden beklediğimiz tepkiyi alamadığımız için hayal kırıklığına uğrayabiliyoruz. Öte yandan, eğer düzenli olarak sosyal medyada aşırı paylaşım yapıyorsak paylaşımlarımıza gelen etkileşimin zamanla azaldığını veya takipleştiğimiz insanların bağlantıyı kopardığını görebiliyoruz. Bu gelişmeleri kişisel algılayabiliyor ve sonucunda kendimiz ya da ilişkilerimiz hakkında olumsuz düşüncelere kapılıp üzülebiliyoruz. Mesela hiç kimsenin bizimle ilgilenmediğini veya bizi merak etmediğini düşünebiliyoruz. 

İnsanlar neden gereğinden fazla paylaşım yapıyor?

Madem hem bizim hem de karşı tarafın üzerinde olumsuz etkileri var, neden yine de aşırı paylaşım yapıyoruz, diye düşünüyor olabilirsin. Haydi o zaman bu davranışımızın sebeplerine bakalım:

• Mahremiyet Değerlendirmesi Teorisi

Mahremiyet Değerlendirmesi olarak çevirebileceğimiz Privacy Calculus teorisine göre, kişisel bilgilerimizi başkalarıyla paylaşırken bu paylaşımımızın doğurabileceği riskleri ve olası kazançları hesaplıyoruz. Bu teori, güvenilirliğini sorguladığımız internet sitelerinde kişisel bilgilerimizi paylaşmamızı gerektiren eylemler için geçerli olduğu gibi sosyal bağlamlarda da geçerli olabiliyor. 2015 yılında sosyal medya kullanıcılarıyla yapılan bir çalışmada, kullanıcıların kişisel bilgilerini paylaşırken paylaşımın riskinden çok, olası kazancına dikkat ettikleri görülüyor. Bu olası kazançlar arasında var olan ilişkileri güçlendirmek, yeni ilişkiler inşa etmek, kendini başkalarına tanıtmak ve keyif almak bulunuyor. 

Oversharing yaparken de başkalarıyla bağ kurma ve sosyal ilişkileri güçlendirme fikri bizi motive edebiliyor. Aynı şekilde, sosyal medyada aldığımız beğeniler de daha fazla paylaşım yapmamız için birer ödül görevi görebiliyor.

• Mental Sağlık 

Oversharing yapmamızın bir sebebi de bunu sıkıntılarımızla baş etme yolu olarak görmemiz olabiliyor. Araştırmalara göre, sosyal anksiyete ile baş eden kişiler yüz yüze kurmakta zorlandıkları iletişimi, sosyal medya üzerinden aşırı paylaşım yaparak telafi etmeye çalışabiliyor. Benzer şekilde, yalnızlık hissinin de aşırı paylaşım ile ilişkili olduğu görülüyor. 

Bunun yanı sıra, ilgi ve takdir görme ihtiyaçlarımızın da oversharing yapmamızda etkili olduğu görülüyor. Narsisistik yatkınlığı olan insanlar, kişisel başarılarını, deneyimlerini ve yaşadıkları zorlukları aşırı bir şekilde paylaşarak takdir edilme ve ilgi görme ihtiyaçlarını karşılamaya çalışabiliyorlar. Öte yandan, sosyal medya bağımlılığının da oversharing’e yol açabildiği görülüyor.

• Çevrim İçi Görünmezlik Etkisi

Kimi zaman yüz yüze konuşmaktan çekineceğimiz konuları çevrim içi platformlarda daha rahat bir şekilde paylaşabiliyoruz. Bir ekranın arkasında olmak, bizde bir çeşit görünmezlik hissi yaratabiliyor. Mesajlaşmalarımızın eş zamanlı olmaması sayesinde karşımızdaki kişinin anlık tepkisini görmeden rahatça konuşabiliyoruz. Çevrim içi görünmezlik etkisi, sosyal medyada oversharing yapmamızın da önünü açabiliyor.

Aşırı paylaşım yapıp yapmadığını nasıl anlarsın?

“Ben de bazen çok konuşup paylaşabiliyorum. Acaba oversharing mi yapıyorum?” gibi düşünceler kafandan geçiyorsa gel, aşırı paylaşım yaptığımızı gösteren işaretlere bakalım:

1. Sessizliği doldurmaya çalışıyorsak

Kimi zaman sohbetlerimizin doğal akışında sessizlikler yaşanabiliyor. Kimimiz bu sessizlik anlarını doğal karşılarken kimimiz bu anlardan rahatsız olup gerilebiliyoruz. Sessizlik anları bizde huzursuzluk yarattığında bu boşlukları doldurmak için kendimizi konuşmak zorunda hissedebiliyoruz. O an yaşadığımız gerginlikle aklımıza gelen ilk şeyi söyleyebiliyor veya uygunsuz kaçabilecek hikayeler anlatmaya başlayabiliyoruz. Başka bir deyişle, konuşma esnasındaki sessizlik anlarında aşırı paylaşım yapabiliyoruz.

2. İlişkilerimizde bir dengesizlik söz konusuysa

Çevrendeki kişiler seninle ve hayatınla ilgili çok fazla şey biliyor ancak sen onlar hakkında aynı derecede bilgiye sahip değil misin? Bazen ilişkilerimizde karşımızdaki kişiden daha çok paylaşım yaptığımızı fark edebiliyoruz. Böyle bir durumda, ilişkimizde paylaşım alanı bakımından bir dengesizlik oluşabiliyor. Bu dengesizlik, ilişkimizde oversharing yapıyor olduğumuza işaret edebiliyor. Aynı durum, sevdiklerimize tek taraflı bir şekilde sürekli dert yanmamız sonucunda da ortaya çıkabiliyor. Yakın ilişkilerimizde karşı taraf karşılıksız olarak bizim sıkıntılarımızı dinlediğinde bir süre sonra üzerinde büyük bir yük hissedebiliyor. Yakın çevremizden biri bizimle ilişkisinde kendisini terapistimizmiş gibi hissediyorsa bu durum, o kişiye aşırı paylaşım yapıyor olma ihtimalimizin yüksek olduğunu gösteriyor.

3. Sosyal medya takipçilerimiz tüm hayatımızdan haberdarsa

Kimimiz sosyal medya hesaplarında sadece yakın çevresiyle takipleşmeyi tercih etse de çoğumuz daha uzak arkadaşlarımızla, tanıdıklarımızla ve ortak bir çevreyi paylaştığımız yabancılarla da takipleşebiliyoruz. Haliyle paylaşımlarımız sadece yakınlarımıza değil, çok daha geniş bir kitleye ulaşabiliyor. Buna rağmen kimi zaman, normalde sadece yakın çevremizle paylaşacağımız bir haberi sosyal medya hesaplarımızdan duyurabiliyor veya en derin hislerimizi bu platformlarda paylaşabiliyoruz. Eğer sık sık böyle paylaşımlar yapıyorsak, yani, hayatımızın her detayını sosyal medya takipçilerimize bildiriyorsak çevrim içi oversharing yapıyor olabiliriz.

Aşırı paylaşım nasıl durdurulur?

Diyelim ki aşırı paylaşım yapan biri olabileceğimizi fark ettik ve bu durumu değiştirmek istiyoruz. Bunu yapmayı nasıl durdurabiliriz?

• Konuşmayı dengeleyerek: Sohbet esnasında uzun süre kendimizden bahsettiğimizi fark ettiğimizde karşı tarafa da bir soru yönelterek konuyu ona çevirebilir ve böylece dengeli bir paylaşım alanı yaratabiliriz.
• Cevap vermeden önce bekleyerek: Eğer oversharing yapmaya meyilli olduğumuzu fark ettiysek bize yöneltilen sorulara cevap vermeden önce karşı tarafın soruyu niçin sorduğunu ve bizden ne kadar bilgi almak istediğini düşünebiliriz. Örneğin, dün ne yaptığımızı soran biri yüksek ihtimalle kahvaltıda ne yediğimizi merak etmiyor olabilir.
• Tetikleyicilerimizin farkına vararak: Bazı durumlarda oversharing yapma ihtimalimiz normalden daha fazla olabiliyor. Örneğin, sessizlik anlarında ya da yoğun duygular hissettiğimiz zamanlarda oversharing yapmaya daha meyilli olabiliyoruz. Böyle anların farkına vararak daha dikkatli olabilir ve paylaşım yaparken iki kez düşünebiliriz.
• İçimizi dökmenin başka yollarını bularak: Yakın olduğumuz insanlarla özel paylaşımlarda bulunmamız çok doğal, hatta yakınlığın kurulması için bazen gerekli bile olabiliyor. Ancak paylaşımlarımızın çok sık olmaya başladığını ve dengesizliğe yol açtığını fark ediyorsak anlatmak istediklerimizi başka yollarla dışa vurmayı deneyebiliriz. Mesela, paylaşmak istediğimiz şeyleri günlük tutarak yazabilir veya ses kaydına alabiliriz. Aynı şekilde, sosyal medyada aşırı paylaşım yapma ihtiyacı duyduğumuzda da bu yollara başvurabiliriz.
• Dinleyici kitlemizin farkına vararak: Paylaşlarımımızı kiminle, ne zaman ve nerede konuştuğumuza bağlı olarak şekillendirebiliriz. Örneğin, iş arkadaşlarımızla ve yakın arkadaşlarımızla kurduğumuz sohbetin içeriği birbirinden oldukça farklı olabilir. Öte yandan, başımızdan geçen büyük bir olayı arkadaşımıza yol üstünde karşılaştığımızda anlatmaktansa buluşup kahve içerken anlatmayı tercih edebiliriz. 
• Destek alarak: Eğer istemediğimiz halde kendimizi oversharing yaparken buluyor, sonrasında bundan utanıp pişman oluyorsak ya da zor bir dönemden geçtiğimiz için aşırı paylaşım yapma ihtiyacı duyduğumuzu fark ediyorsak ve bu konuda desteğe ihtiyacımız olduğunu düşünüyorsak bir ruh sağlığı uzmanına danışmak bize iyi gelebilir.

Aşırı paylaşım karşısında sınırlarını korurken #RelateYanında!

Oversharing yapmayı nasıl durduracağımızdan bahsettik. Peki, karşımızdaki kişi bizimle aşırı paylaşım yapıyorsa ne yapabiliriz? Birinin hayatı hakkında bilmek isteyeceğimizden fazlasını dinlemek durumunda kalmak, huzursuz veya bunalmış hissetmemize sebep olabilir. Böyle bir durumda kaldığımızda bu kişiye sınır koyma ihtiyacı duysak da bunu nasıl yapacağımızı bilmiyor olabiliriz. Sınırlarını fark etme, belirleme ve koruma yolculuğunda #RelateYanında! Uygulamaya girip “Sınır Koymayı Öğrenmek” yolculuğuna başlayabilir ve aşırı paylaşım yapan kişilerle sağlıklı ve dengeli iletişim kurmanın yollarını keşfedebilirsin! 

‍