Yeme Bozukluğu Nedir?
“Yeme bozukluğu nedir?” sorusunun cevabı sanılanın aksine kötü beslenme alışkanlıklarına sahip olmak demek değildir. Yeme bozuklukları ciddiye alınması gereken psikolojik sorunlardandır. Yeme bozukluğu açlık hissine göre hareket etmeye izin vermez. Yemek saatimizi, ne yiyeceğimizi, hatta ne kadar yiyeceğimizi bile kontrol etmekte zorlanabiliriz. Bu durum, sadece beslenme düzenimizi olumsuz yönde etkilemekle kalmaz. Aynı zamanda, hayati riskler yaşamamıza da sebep olabilir. Çünkü, yeme bozukluğunda fiziksel görünüşümüze ve kilomuza dair gerçeklik algımız bozulur. Genellikle ne kadar zayıf olursak olalım hala verilmesi gereken kilolarımız olduğunu düşünebiliriz. “Yeme bozukluğu nedir?”i bilmemek de hastalığımızın ilerlemesinde bir etken olabilir. Yeme bozukluklarına karşı farkındalık kazanabilmemiz için “yeme bozuklukluğu nedir?” sorusunu cevaplandırmamız bu anlamda önemlidir.
Yeme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Yeme bozukluklarının farklı çeşitleri olsa da “yeme bozukluğu nedir?” sorusunu cevaplandırarak hepsinin ortak noktalarını bulabiliriz. Eğer yeme bozukluğuna sahip olabileceğinden şüpheleniyorsan aşağıdaki soruları kendine sorabilirsin.
Uyarı: Hepimizin beslenme düzeninde ara ara küçük farklılıklar olması normaldir. Bu değişimler yeme bozukluğuna sahip olduğunun kesin bir göstergesi sayılmaz.
- Normalin üstünde bir egzersiz rutinin var mı?
- Kontrolünü kaybederek kendini buzdolabının önünde buluyor ve tıkınırcasına yiyor musun?
- Kalori alımını azaltmak amacıyla kendini kusturmaya çalışıyor veya müshil ilaçları kullanıyor musun?
- Kilon sürekli değişiyor mu?
- Kendine yasakladığın yiyecekler var mı?
- Zihnin sürekli yediklerin, kilon ve fiziksel görünüşün ile meşgul mü?
- Bedeninden bir türlü memnun olmuyor ve devamlı kendinde bir kusur buluyor musun?
Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Eğer “yeme bozukluğu nedir?”sorusunu cevaplandırabiliyorsak şimdi de bunun çeşitlerine göz atabiliriz.
1. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nedir? (Binge Eating)
Kişinin aç olmamasına rağmen oldukça kısa bir sürede çok fazla miktarda yiyecek tüketmesi olarak tanımlanabilir. Fakat bazı günlerde her birimiz gereğinden fazla yemek yiyebiliriz ve artık “yeme bozukluğu nedir?”sorusunu cevaplandırabildiğimiz için bu durumun ara sıra görülmesinin normal olduğunu anlayabiliriz.. Ancak düzenli olarak midemizi zorlayacak düzeyde besin tükettiğimiz ve bunun kontrolümüz dışında gerçekleştiğini hissettiğimiz durumlar varsa profesyonel birisine danışmak önemli oluyor.
2. Bulimia Nervoza Yeme Bozukluğu Nedir?
Bu yeme bozukluğunda tıkınırcasına yeme davranışı gösterdikten sonra kalori miktarını hesaplamak ve alınan her kalori için suçlu hissetmek öne çıkıyor. Bu suçluluk hissinden kurtulmak için ise aşırı egzersiz yapmak, kendini kusturmak veya müshil ilaçları kullanmak yaygın olarak görülüyor. Bu eylemler aşırı telafi yöntemleri olarak tanımlanıyor.
3. Anoreksiya Nervoza Yeme Bozukluğu Nedir?
Bu bozukluk, kilo almakla ilgili büyük bir korku yaşamaktan kaynaklanıyor. Bu hastalığa sahip kişiler sürekli ağır egzersizler yapmaya, tartılmaya ve zayıf olduklarından emin olmaya çalışıyorlar. Genellikle her yiyeceğin kalori miktarını biliyorlar. Bu durum az kalorili yiyecekleri tercih etmelerine ve ihtiyaçları olan vitaminleri ve mineralleri eksik almalarına neden olabiliyor. Bunun sonucunda ciddi sağlık problemleri ortaya çıkabiliyor.
4. Pika Sendromu Yeme Bozukluğu Nedir?
Vücut için zararlı olabilecek sabun, oje, toprak, kâğıt, saç, plastik, taş veya metalleri tüketmek olarak tanımlanıyor. Bu durum bedendeki demir ya da magnezyum gibi bir maddenin eksikliğinden kaynaklanıyor olabileceği gibi tamamen psikolojik sebeplere de bağlı olabiliyor.
5. Duygusal Yeme Bozukluğu Nedir?
Duygusal yeme bozukluğu genellikle olumsuz duygular içindeyken şeker içeren besinleri çok fazla tüketme isteği ile kendisini gösteriyor. Bu durum özellikle üzgün, stresli veya öfkeliyken daha sık gerçekleşebiliyor. Yoğun duygulara kontrol etmekte zorlandığımız bir yeme isteği eşlik edebiliyor.
Yeme Bozuklukları Neden Olur?
Yeme bozukluklarının birçok farklı sebep yol açabiliyor. Bu sebepleri 3 başlık altında inceleyebiliyoruz.
1. Genetik Faktörler
- Mükemmeliyetçi olmak
- Takıntılı düşüncelere sahip olmak
- Hızlı duygu değişimleri yaşıyor olmak
- Dürtüsel davranışlara sahip olmak
- Aşırı hassas olmak
- Kendine karşı katı davranışlarda bulunuyor olmak
- Aile içinde psikolojik rahatsızlığa sahip yakınlara sahip olmak
2. Sosyal Faktörler
- Taciz geçmişine sahip olmak
- Katı ve kontrolsüz diyetler uygulayan kişilerle olmak
- Zorbalığa maruz kalmak
- Psikolojik rahatsızlıklara sahip olmak
- Ergenlik çağında olmak
- Stres altında olmak
- Rol geçişleri tecrübe etmek (abi/abla/ebeveyn olmak)
- Olumsuz vücut algısına sahip olmak
3. Ailesel Faktörler
- Sınırların olmadığı bir ailede büyümek
- Ebeveynlerle iç içe geçmiş ilişkilere sahip olmak
- Aşırı müdahale eden ya da dahil olan ebeveynlere sahip olmak
- Aşırı korumacı ebeveynlere sahip olmak
- Katı, mükemmeliyetçi ve başarı odaklı bir evde büyümek
- Aileden ayrı bir benlik geliştirmekte zorlanmak
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Sadece “yeme bozukluğu nedir?” sorusunu cevaplayabilmemiz bu hastalıkların tadavisi için yeterli değildir. Yeme bozukluklarında erken teşhis ve tedavi çok önemlidir çünkü bu rahatsızlıklar hem psikolojik hem de fiziksel sağlığı olumsuz etkileyebilir ve ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu teşhis ve tedavi için profesyonel yardım mutlaka gereklidir. Yeme bozukluklarında tedavi süreci psikiyatrist ve psikolog eşliğinde ilerleyebiliyor.
Yeme bozukluklarının tedavisinde öne çıkan yöntemlerden birisi bilişsel davranışçı terapi ekolüdür. Bu yöntem sayesinde yemeklere ve kalori alımına dair olumsuz otomatik düşüncelerimizi değiştirme yolunda adımlar atabiliriz.
Yeme bozukluklarında ikinci bir tedavi yöntemi ise kabul ve kararlılık terapisidir. Bu yaklaşıma göre olumsuz düşüncelerimizden kaçınmaya çalışmak her zaman faydalı olmayabilir, hatta var olan durumumuzu daha da kötüleştirebilir. Bu yüzden, tedavi süresince olumsuz düşüncelerimizi kabullenerek bunların üzerimizdeki etkisini azaltabiliriz.
Yeme bozukluklarıyla mücadelede kullanılan bir diğer terapi yöntemi de diyalektik davranış terapisidir. Bu tedavi sayesinde düzensiz yeme örüntülerimizi değiştirebilir, farkındalık ve duygularımızı düzenleme becerimizi geliştirebiliriz.
Son olarak psikodinamik terapi de yeme bozukluklarında öne çıkan bir ekoldür. Psikodinamik terapide yemekle olan ilişkimizi etkileyen bilinç dışı düşünce, inanç ve deneyimlerimizi öğrenebilir, özellikle aile ilişkilerimizin ve çocukluk dönemimizin etkilerini anlayabiliriz.
Ne Tür Önlemler Alınabilir?
Aşağıda verilen öneriler yeme bozukluğu için sunulan tedavi yöntemleri değildir. Sadece beslenme düzenimizde yer alan ve bize zarar veren davranışlarımızı değiştirebilmemiz için kendi kendimize uygulayabileceğimiz önerilerdir.
- Kendini Aç Bırakma: Gün içinde öğün atlıyor olmamız halsiz hissetmemize neden olabiliyor. Ayrıca, uzun süre yemek yemediğimizde bir şeyler yiyeceğimiz zaman daha fazla acıkabiliyoruz. Bu açlık da bizi yiyeceğimiz besinin içeriğini, miktarını ve yeme hızımızı kontrol etmekten alıkoyabiliyor. Böylece, yememiz gereken miktarın çok üstünde, hızlı bir şekilde ve besin değeri düşük yiyeceklere yönelebiliyoruz.
- Sağlıklı Yemeklere Yer Aç: İyilik halimizi etkileyen şeylerden biri de yiyeceklerimiz. Market sepetimize süt, mısır gevreği, mantar ve somon balığı gibi D vitamini içeren besinleri ekleyerek sağlıklı beslenmek için bir adım atabilir ve bu sayede iyilik halimizi artırabiliriz. Çünkü iyi hissetmekte yediklerimizin de payı var!
- Bol Bol Turunçgil Tüket: Mandalina, portakal, greyfurt gibi turunçgiller içerisinde bol miktarda C vitamini barındırdığından bağışıklık sistemimizi destekliyorlar ve zorluklar karşısında yılmadan devam etmemiz için gerekli enerjiyi sağlıyorlar. Tüm bu harika özelliklerine ek olarak, güzel kokuları sayesinde stresli anlarda rahatlamamıza yardım ediyorlar.
- Farkındalıkla Ye: Gün içinde yediklerimizi ve yemeklerimize eşlik eden duygularımızı, bunları hissederken hangi yiyeceklere daha çok yöneldiğimizi fark edebilmek ve yediklerimizin miktarına dikkat etmek yeme farkındalığımızı artırabilir. Bu farkındalığa ulaşmanın ilk adımı olarak basit bir yeme günlüğü oluşturulabilir. Bu yeme günlüğüne her gün neler yediğimizi, hangi saatte neler tükettiğimizi, yemek yemeden önceki, yemek sırasındaki ve yemekten sonraki duygularımızı not alarak beslenme düzenimizi farkına varabiliriz.
- Aklından Geçenleri Yakala: Yemek yeme isteğimiz, yeme bozukluğumuz ve sağlıklı düşüncelerimiz bir insan olsa birbirlerine neler söylerdi? Gelin onların çekişmeli sohbetine kulak verelim.
- Yeme İsteğin: Şu an en sevdiğim cipsi yemek istiyorum.
- Yeme Bozukluğun: Evde cips yok, hemen marketten en sevdiğin cipsi alalım, gerginliğini ancak cips yemek geçirir. Çünkü sen yıllardır her gerildiğinde cips yersin.
- Sağlıklı Düşüncen: Hayır, yeme bozukluğu bu önerini dinlemeyeceğim çünkü uzun vadede benim için faydalı bir öneri değil. Evet, yıllar boyunca her stresli anımda cips yemiş olabilirim ama artık bunu durdurabilecek güce sahibim. Ayrıca rahatlamanın daha sağlıklı yolları da var. Mesela doğada yürüyüş yapabilir, arkadaşımla konuşabilir, müzik dinleyebilir veya meditasyon yapabilirim.
Kendi diyaloğunu oluşturarak sağlıklı düşüncenin sesine kulak vermek yeme bozukluğunun ve yeme isteğinin seni kontrol etmesine engel olabilir.
- Hatırlatıcı Bildirimler Kur: Gün içinde her an sağlıklı düşünemeyebiliriz veya etrafımızda her zaman beslenme düzenimizi hatırlatacak birileri olmayabilir. İşte böyle zamanlar için hatırlatıcı mesaj kartlarından faydalanabiliriz. Tabii bu kartları önceden hazırlamamız kriz anları için daha iyi olacaktır. Örnek bir mesaj kartı:
- Kartın bir yüzüne:
Bugün partnerimle tartıştık ve bu durum canımı sıktı. Beni ancak çikolatalı bir pasta iyileştirebilir.
- Kartın diğer yüzüne ise:
Hayır, çikolatalı pasta partnerimle aramı düzeltemez. Sadece üzgün hissettiğim için pasta yemeyi seçemem. Bu durumu gerçekten düzeltebileceğim yöntemler bulursam mutsuzluğum da geçecektir.
Relate olarak her zorlukta olduğu gibi bu deneyiminde de yanında olmak istiyoruz! Çünkü destek almak, zorlayıcı deneyimlerini kolaylaştırarak sağlıklı adımlar atmamıza yardımcı oluyor. Relate ile öz kaynaklarını güçlendirecek yolculuklara çıkmayı unutma!
