Wellbeing Nedir? Psikolojik İyilik Hali | Wellbeing Uygulamaları

Wellbeing nedir? Wellbeing kısaca; mutluluk, sağlık ve refah deneyimlerimizin yeteri kadar yüksek olması anlamına geliyor. Ruh sağlığımızın iyi olması, yaşam memnuniyetimizin yüksek olması, en az bir hayat amacımızın olması ve stresi yönetebiliyor olmamıza bağlı oluyor. Wellbeing bu aralar herkesin hayatında aradığı bir şey oluyor çünkü mutlu hissetmek, sağlıklı olmak, sosyal olmak gibi birçok olumlu özelliği içeriyor. Aslında wellbeing nedir sorusunun cevabı çok geniş bir alanı kapsıyor.

Wellbeing Nedir?

Wellbeing nedir sorusuna verilebilecek ilk yanıtlardan biri, wellbeing’in kendimizle ve hayatımızla ilgili iyi hissediyor olmamız anlamına geldiğini söylemek oluyor. Bir hastalığımızın ya da derdimizin olmaması iyilik halimizin yüksek olduğu anlamına gelmiyor. Wellbeing daha çok fiziksel, ruhsal, duygusal, sosyal sağlık faktörleriyle ilgili oluyor. Bunun yanında wellbeing nedir sorusuna net bir cevap sağlamasa da wellbeing’in yaşam memnuniyeti ve mutlulukla güçlü bir ilişki içerisinde olduğunu biliyoruz. Üstelik wellbeing’imizi etkileyen faktörler genellikle birbirleriyle de ilişkili oluyor. Örneğin, işimiz bize sadece para kazanmayı sağlamıyor; aynı zamanda bize bir hayat amacı verebiliyor, arkadaş edinmemize yardımcı oluyor, aidiyet duygusu hissetmemizi sağlıyor. Veya bazı faktörler wellbeing’imizi olumsuz yönde etkileyebilecek şeylerin oluşturduğu boşluğu doldurabiliyor. Örneğin, mutlu bir evliliğimiz varsa arkadaş eksikliği çekmenin acısını daha hafif deneyimleyebiliyoruz veya dini inancımız sayesinde fiziksel bir hastalıkla başa çıkmamız daha kolay olabiliyor.

Wellbeing’imiz hayatımızın hemen hemen her alanındaki değişikliklerden etkileniyor. Yapılan araştırmalara göre insanların wellbeing’ini artırabilecek etkenler şu şekilde:

• mutlu ve sağlıklı bir romantik ilişki
• yakın arkadaşlarla geçirilen zaman
• keyifli ve tatmin edici bir iş hayatı
• tatmin olunan bir gelir
• düzenli fiziksel egzersiz
• sağlıklı ve düzenli beslenme
• manevi ya da dini inançlar
• keyif veren hobiler
• yüksek öz saygı
• olumlu bakış açısı
• gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler
• anlamlı ve amaca yönelik bir hayat
• aidiyet hissi
• değişime ayak uydurabilme becerisi
• adil ve demokratik bir toplumda yaşadığına inanmak

Elbette tüm bunlar wellbeing nedir sorusunu cevaplamak için yeterli olmuyor. 

Kurumsal Wellbeing ve İş Yerinde Çalışan Esenliği 

İş yerinde wellbeing nedir sorusunun cevabı genel olarak sorulan wellbeing nedir sorusunun cevabından çok farklı olmuyor. Bizim için önemli olan, değer verdiğimiz şeyleri geliştirdiğimizde ve devam ettirdiğimizde iş yerindeki esenliğimiz de artıyor. Hayat amacımızla uyuşan profesyonel beceriler geliştirmek ve kendimize sağlıklı bir iş-yaşam dengesi kurarak kendi değerlerimize sahip çıkmak iş yerindeki esenliğimizi etkileyen faktörler oluyor. Bunları yaparak işimizden daha çok keyif alabiliyor, daha başarılı olabiliyoruz. İş yerindeki iyilik halimizi geliştirdikçe iş günlerimiz bize daha anlamlı geliyor. Aslında iş yerinde iyilik halinin iki anahtar faktörü bulunuyor. Bunlar iş-yaşam dengesini sağlayabilmek ve amaç ya da anlam bulmak oluyor. Yaşamımızın önemli bir kısmını işte geçirdiğimiz için iş yerindeki esenliğimiz, genel iyilik halimiz üzerinde önemli bir etkiye sahip oluyor. 

Wellbeing Olanakları Nelerdir? 

Wellbeing nedir sorusunu sıkça duyuyoruz ve kendimizin iyilik halini desteklemeye çalışıyoruz. Peki ya iyilik halimizin artmasının bize nasıl faydaları bulunuyor?

• Fiziksel iyilik hali: Fiziksel iyi olma hali, hayatın önümüze çıkardığı fiziksel zorluklara ve tehditlere rağmen güvende hissettiğimiz zaman gerçekleşiyor. Fiziksel sağlığımız iyi olduğunda, hastalıklardan kaçınmak veya iyileşmek daha kolay oluyor. Daha fazla enerjiye sahip oluyoruz ve bu sayede kolayca yorulmuyoruz. Daha geniş bir fiziksel aktivite yelpazesinden kendimize uygun olan aktiviteleri seçme imkanı buluyoruz. Mesela herkes dağ yürüyüşüne giderken biz nefes nefese kalıp yarı yolda kalacağımızı düşünüyorsak onlara katılamayarak mutsuz olabilecekken fiziksel iyilik halimiz yerindeyse arkadaşlarımıza katılıp keyifli bir gün geçirebiliyoruz. Ayrıca, fiziksel sağlık öz güvenimizin yüksek olmasını sağlayarak da iyilik halimizi artırabiliyor.
• Duygusal iyilik hali: Duygusal iyilik hali; hayatın zorluklarıyla, belirsizliklerle ve algılanan tehditlerle başa çıkabiliyor olmamız ve onlara rağmen gelişebilmemiz anlamına geliyor. Duygusal iyilik hali, sağlıklı ve destekleyici ilişkiler kurmamız için bir temel oluşturuyor ve sosyal iyilik halimizi artırmamıza destek oluyor.
• Mesleki iyilik hali: Mesleki iyilik halimiz, seçtiğimiz meslekten memnun olmamız anlamına geliyor. İş-yaşam dengesini sağlayabiliyor olmamız veya sahip olduğumuz işi anlamlı bulmamız ve işe keyifle gitmemiz ile mesleki iyilik halimiz arasında yakın bir bağ bulunuyor. Evimizde veya sosyal hayatımızdaki iyilik halimiz mesleki iyilik halimizi, mesleki iyilik halimiz de ev ve sosyal hayattaki iyilik halimizi destekliyor.
• İçsel iyilik hali: İçsel iyilik halimiz yüksek olduğunda yaşamayı seviyoruz ve hayata karşı şükran dolu oluyoruz. Benliğimizi oluşturan ve oluşturmayan parçaların farkında oluyoruz. Düşüncelerimizden ya da davranışlarımızdan ibaret olmadığımızı daha iyi anlıyoruz.

Wellbeing Nasıl Sağlanır? 

Wellbeing nedir sorusu kadar önemli olan bir diğer soru ise wellbeing nasıl sağlanır sorusu oluyor. İyilik halimizi artırmak için hayatımızdaki farklı alanlara etki edecek şeyler yapmamız gerekiyor. Örneğin, mesleki iyilik halimiz yüksekken fiziksel iyilik halimiz düşük olduğunda yaşamımızda bir uyuşmazlık oluyor ve genel iyilik halimiz bu durumdan olumsuz etkileniyor. Wellbeing’imizi sağlamak için hayatımızda bazı değişiklikler yapmamız veya bazı özelliklerimizi güçlendirmemiz gerekebiliyor. İyilik halini sağlamak için yapabileceğimiz şeyleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Ailemiz ve arkadaşlarımızla güçlü ilişkiler kurmak ve bu ilişkileri devam ettirmek
• Sosyal bağlarımızı güçlendirmeye zaman ayırmak
• Besin değeri yüksek yiyecekler yemek
• Düzenli fiziksel aktivite yapmak
• İlgimizi çeken tiyatro, sinema gibi aktivitelere katılmak
• Her gün olumlu düşünmeye kendimizi teşvik etmek ve günümüzden keyif almak
• Bize hitap ettiğini düşündüğümüz buluşmalara ve etkinliklere katılmak

Psikolojik İyi Oluş Ölçeği

Psikolojik iyi oluş ölçeğinin 18 maddeli hali yaygın olarak kullanılıyor ve bu maddeler 6 farklı boyuta odaklanıyor. Kişiler maddelere ne kadar katıldıklarını veya katılmadıklarını işaretliyorlar. Bu boyutlar öz kabul, başkalarıyla kurulan olumlu ilişkiler, özerklik, çevre hakimiyeti, hayat amacı ve kişisel gelişim olarak sıralanıyor. 

1. Öz kabul, kendimize dair bakış açımızın olumlu olması ve farklı özelliklerimizi kabul etmekle ilgili maddeler içeriyor. Bunların içerisinde "Hayat hikayeme baktığımda, işlerin nasıl gittiğinden memnunum.", "Birçok yönden hayatta elde ettiğim başarılar konusunda hayal kırıklığına uğradığımı hissediyorum." gibi maddeler yer alıyor. 
2. Bir diğer boyut olan başkalarıyla kurduğumuz ilişkiler kısmında ise sıcak, tatmin edici ve güvenilir ilişkiler kurmak ve başkalarına yakınlık, anlayış, empati gösterebilmek ile ilgili. Bu boyutu ölçebilmek için ise ölçekte “İnsanlar beni başkalarına zaman ayırmaya istekli biri olarak tanımlar.", "Yakın ilişkileri sürdürmek benim için zor ve sinir bozucu olmuştur." gibi maddeler yer alıyor. 
3. Özerklik boyutunda kendi kendine karar vermek, istediğin gibi düşünmek ve hareket etmek, bağımsızlık ve son olarak kendini başkalarına göre değil, kişisel standartlara göre değerlendirme yeteneği gibi konular yer alıyor. Bunu ölçebilmek için ölçekte "Çoğu insanın düşüncelerinden farklı olsa bile, kendi fikirlerime güveniyorum.", "Güçlü görüşlere sahip insanlar beni etkiler." gibi maddeler bulunuyor. 
4. Çevresel hakimiyet boyutundaki maddeler ise karmaşık aktiviteleri kontrol edebilme, fırsatlardan yararlanabilme, ihtiyaçlara ve değerlere uygun bağlamları seçebilme becerileri gibi konular yer alıyor. Bu maddelere örnek olarak ise "Bazı insanlar hayatta amaçsızca dolaşır, ama ben onlardan biri değilim.",  "Zaman zaman hayatta yapılacak her şeyi yaptığımı hissederim." gösterilebilir.
5. Son olarak gelişime ve yeniliklere açıklık, potansiyelinin farkında olma ve zaman içinde iyileşildiğine dair sahip olunan algı gibi konuları içeren kişisel gelişim boyutu bulunuyor. Bu boyuttaki maddelerden bazıları ise şöyle: "Benim için hayat sürekli öğrenme, değişme ve büyüme demektir.", "Uzun zamandır hayatımda büyük iyileştirmeler veya değişiklikler yapmayı denemekten vazgeçmiş durumdayım.".

Psikolojik İyi Oluş Düzeyi Yüksek Olan Kişilerin Özellikleri

Yapılan araştırmalara göre wellbeing seviyesi yüksek olan kişilerin fiziksel hastalığa daha az sahip oldukları, daha iyi bir bağışıklık sistemine sahip oldukları, hızlı iyileşme gösterdikleri görülüyor. İyilik hali yüksek kişiler daha üretken oluyorlar ve bulundukları toplumda veya ortamlarda çevrelerine daha fazla katkı sağlayabiliyorlar.

İyilik hali söz konusu olduğunda birçok kişinin aklına sürekli güler yüzlü, neşeli olmak ve hiçbir şeye dertlenmemek geliyor. Bunları sağlayan insanların iyilik halinin yüksek olduğunu düşünüyoruz. Fakat aslında motivasyonu olan herkesin iyilik halini artırabileceğini unutmamak gerekiyor. Gelişmeye açık bir zihne sahip olmak ve olumlu bir tutuma sahip olmak iyilik hali yüksek olan kişilerin ortak özelliği oluyor ve bu kişiler iyilik hallerini artırmaya da daha yatkın oluyorlar. Bunun yanı sıra, hayatlarının stresli bir döneminden geçen, zor şeylerle mücadele eden insanların bu dönemde iyilik halleri üzerine odaklanmaları zor görünüyor.

Wellbeing Uygulamaları Nelerdir?

İyi bir wellbeing uygulamasının sırrı içinde davranış değişikliğine yönelik hedeflerin bulunması oluyor. Doğru bir müdahale ile gerekli becerileri geliştirerek, motivasyonumuzu koruyarak ve ihtiyacımız olan sosyal desteği alarak davranış değişiklikleri gösterebilmemiz mümkün. Wellbeing uygulamaları kişileri sağlıklı davranışlara yöneltse de burada önemli olan bu davranışları sürdürebilmek oluyor. 

Bunun yanında wellbeing nedir sorusuna verilen cevapların uygulamalı kısmıyla ilgili bilgi verebilecek örneklerden biri de “Güzel bir gün geçirme egzersizi”. Bu egzersiz için içinde bulunduğunuz güne kötü bir gün mü derdiniz yoksa iyi bir gün mü derdiniz bunu düşünün. Daha sonra neden iyi gün veya kötü gün olarak isimlendirdiğinizi düşünün. Bu değerlendirmeyi yaparken 1 “Hayatımın en kötü günüydü.” ve 10 “Hayatımın en güzel günüydü.” olacak şekilde 1 ile 10 arasında o güne bir puan verin. Daha sonra neden bu rakamı verdiğinizi düşünün. Bu aktiviteyi en az 2 hafta boyunca devam ettirin. Değerlendirmenin sonunda kendinize şu soruları sorun: 

• Bu günü kötü olarak değerlendirmeme sebep olan olaylar, durumlar, koşullar nelerdi? 
• Neler bu günü iyi olarak değerlendirmemi sağladı?
• İyi değerlendirmemi sağlayan aktiviteleri hayatımda daha fazla yapabilir miyim? 
• İyi değerlendirmemi sağlayan kişilerle daha sık görüşebilir miyim? 

Son olarak bu soruların cevabına göre kendinize iyi hissetirecek günlerden oluşan bir plan hazırlayın. 

Bu konudaki bir diğer uygulama ise olumlu duyguları artırmayla ilgili olabilir. Olumlu duygular, farkındalığımızı artırıyor ve bizi çeşitli alanlarda daha yenilikçi düşünmeye ve davranmaya cesaretlendiriyor. Bunun için atacağınız ilk adım minnettarlık, doyum, şükran, ilgi, merak, sevgi, yakınlık, güven gibi olumlu duygular arasından en nadir hissettiğiniz 3 duyguyu seçmek olacak. Daha sonra nadiren hissettiğiniz bu duygunun hayatınızdaki sıklığını artırmak için nasıl fırsatlara sahip olduğunuzu, bu konuda neler yapabileceğinizi düşünmeniz gerekiyor. Geriye sadece bunları hayata geçirme kısmı kalıyor!

‍